กระทำด้วยวิรยะในกุศลธรรม กระทำด้วยปัญญาในกุศลธรรม เมื่อนั้น เราก็
ย่อมวางใจในเธอได้ว่า บัดนี้ ภิกษุมีความสามารถรักษาตนเองได้แล้ว ไม่ควร
ประมาท.
จบกามสูตรที่ 7

อรรถกถากามสูตร

พึงทราบวินิจฉัยในกามสูตรที่ 7 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า กาเมสุ จลฬิตา ได้แก่ สยบยินดียิ่ง ในวัตถุกามและ
กิเลสกาม. บทว่า อสิตพฺยาภงฺคึ ได้แก่ เคียวเกี่ยวหญ้าเละคานหาบหญ้า.
บทว่า กุลปุตฺโต ได้แก่ กุลบุตรผู้มีมารยาท. บทว่า โอหาย แปลว่า
ละแล้ว. บทว่า อลํ วจนาย ได้แก่ ควรพูด. บทว่า ลพฺภา ได้แก่
ได้ง่าย คือ อาจได้. บทว่า หีนา กามา ได้แก่ กามของสัตว์มีตระกูลต่ำ 5.
บทว่า มชฺฌิมา กามา ได้แก่ กามของสัตว์ชั้นกลาง. บทว่า ปณีตา กามา
ได้แก่ กามของพระราชาและมหาอำมาตย์ของพระราชา. บทว่า กามาเตฺวว
สํขฺยํ คจฺฉนฺติ ความว่า ก็นับได้ว่ากามทั้งนั้น เพราะอำนาจความใคร่ และ
เพราะอำนาจอารมณ์ที่พึงใคร่.
บทว่า วุฑฺโฒ โหติ แปลว่า เบ่นคนแก่. บทว่า อลํ อญฺโญ
คือ มีปัญญาสมควรแล้ว. บทว่า อตฺตคุตฺโต ได้แก่ คุ้มครองรักษาด้วย
ตนเองได้ หรือสามารถคุ้มครองรักษาตนได้. บทว่า นาลํ ปมาทาย
แปลว่า ไม่ควรประมาท. บทว่า สทฺธาย อกตํ โหติ ความว่า กิจใดที่
ควรทำในกุศลธรรมทั้งหลายด้วยศรัทธา กิจนั้นยังไม่ได้ทำ. แม้ในบทที่เหลือ